Maddeyi Tanıyalım

 Maddeyi Tanıyalım

Çevremizde dokunduğumuz, gördüğümüz, kokladığımız birbirinden farklı varlık vardır. Az veya çok yer kaplayan her varlık madde olarak adlandırılır. Çiçekler, okuduğumuz kitap, hatta biz de birer maddeyiz. Maddeleri gözlenebilen ve ölçülebilen özelliklere göre tanımlarız.

Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma duyularımız maddelerin özelliklerini algılamamızı sağlar. Esneklik, parlaklık, kırılganlık gibi maddelerin gözlenebilen özelliklerindendir.

Dokunma duyusuyla maddelerin sertlik, yumuşaklık, esneklik,  sağlamlık gibi özelliklerini algılarız. Maddelerin şekli, saydamlığı, parlaklığı vb. ile ilgili özelliklerini ise görme duyumuzla algılarız.

Maddelerin  bazı özelliklerini birden fazla duyumuzla algılarız. Örneğin pürüzlük, kırılganlık, esneklik gibi  özelliklerini hem görme duyumuzla hem de dokunma duyumuzla algılayabiliriz.

Bazı maddelerin özelliklerini de tadarak algılarız. Maddelerin tadı olup olmadığı, tadı varsa ekşi mi, acı mı, tatlı mı olduğunu tatma duyumuzla algılarız. Maddeleri, duyularımızla algıladığımız özelliklerine göre sınıflandırabiliriz. Örneğin, silgi, lastik, hamur  gibi maddeler esnektir.

Saydam-Opak Maddeler

Işığı geçiren maddelere saydam maddedenir. Saydam maddeler renksiz olabileceği gibi farklı renklerde  de olabilir. Pencere, bardak, gözlük gibi camdan yapılmış maddeler, bazı poşetler saydamdır. Benzer şekilde su da saydam bir maddedir.

Tül perde, buzlu cam, kağıt gibi maddeler ışığın bir kısmını geçirir. Bu tür maddeler yarı saydam maddelerdir. Işığı geçirmeyen meddeler ise opaktır. Demir veya ahşap kapılar, duvarlar opak maddelere örnektir.

Parlak-Mat Maddeler

 Bazı cisimler üzerine ışık düştüğünde parlar. Örneğin çelik tencere, altın ve gümüşten yapılmış maddeler, teneke kutularparlaktır. Odun, toprak gibi maddeler, ise üzerine ışık düştüğünde  parlamaz. Bu tür maddeler mattır. Örneğin rugan ayakkabılarımız parlak bir yüzeye sahip iken süet ayakkabılarımız mattır.

    Pürüzlü-Pürüzsüz Maddeler

 Yüzeyinde  girinti-çıkıntı olmayan, düz olan maddeler pürüzsüzdür. Yüzeyinde girinti ya da çıkıntı olan maddeler ise pürüzlüdür. Örneğin, portakal pürüzlü, elma ve dometes pürüzsüzdür.

Esnek-Berk  Maddeler

Uzayıp kısalanbilen, bükülebilen ve tekrar eski haline dönebilen maddeler esnektir. Paket lastiği, bulaşık süngeri ne silgi esnek maddelere örnektir. Birçok amaç için kullanılan yaylarda esnek maddeye örnektir. Esnemeyen maddelere berk maddeler denir. Berk maddeler sert ve sağlamdır. Kurşun kalem, masa, taş vb. berk maddelere örnektir.

Cisim, Malzeme, Eşya, Alet

Cisim

•   Maddeye çeşitli işlemlerle şekil verildiğinde cisim adını alır.
•   Çivi, toplu iğne gibi maddeler demire şekil verilerek yapıldığı için birer cisimdir.
•    Sadece katı haldeki maddeler cisim olma özelliğine sahiptir.
•     Aynı maddeden farklı cisimler yapılabilir. Örneğin defter, sandelye, peçete gibi farklı cisimler ağaçtan elde edilir.

    Cisimler kullanım amacına göre eşya veya alet olarak sınıflandırılabilir.

Alet

•  Maddelere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için özel olarak yapılmış nesnelere alet  denir.
• Meyve ve sebzeleri kesmeye yarayan bıçak bir alettir. Çırpıcı, çekiç, makas vb. gibi cisimlerde alete örnektir.

   Eşya

•    Hayatımızı kolaylaştırdığı için evimizde, okulumuzda veya yanımızda bulundurduğumuz nesnelere eşya denir.
•    Eşyalar uzun süre dayanabilen ancak zaman içerisinde eskiyen nesnelerdir.
•     Kanepe, halı, televizyon, ayakkabı, elektrikli süpürge gibi nesneler birer eşyadır.

Malzeme

•   Maddeler tüketim amacıyla kullanıldığında malzeme adını alır.
•   Malzemeler kullanıldıkça biter, yerine yenisi alınır.
•   Yemek yaparken kullandığımız baharatlar,yağ ve yumurta birer malzemedir. Benzer şekilde resim yaparken kullandığımız boyalar, silgi,kalem de malzemedir.
•    Malzeme katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilir.

Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

• Hacim,
• Kütle,
• Ağırlıktır

Maddenin Görülebilir Özellikleri

• Yumuşaklık,
• Sertlik
• Parlaklık,
• Matlık
• Saydamlık,
• Opaklık
• Düzgünlük,
• Pürüzlülük
• Renk,
• Koku,
• Tat

                 Maddenin Değişimi

·         Doğal Madde

     Doğadan olduğu gibi ya da çok hazla yapısal değişikliğe uğramadan elde edilmiş maddelere doğal maddeler denir.

     Doğal maddelerin bazıları da çeşitli işlemlerden geçirilerek kullanılır. Örneğin tuz doğal bir maddedir ve doğadan elde edildiği gibi kullanıla bilir. Şekerde doğal bir maddedir ve şeker pancarının ya da şeker kamışının işlenmesi sonucu elde edilir. Ağaçtan elde edilen kereste ve tahta doğal bir maddedir. Günlük yaşantımızda kullandığımız altın, demir, ağaç, cam, taş, mermer, toprak gibi birçok cisim eşya, alet ve malzeme doğal maddelerden yapılır. Günlük yaşantımızda birçok doğal madde kullanırız.

·         Yapay Madde

     Doğal olmayan yollardan elde edilen maddelere yapay maddeler denir. Yapay maddeler doğadan oluşturulmuş maddelerdir. Plastik, naylon, telefon, yapay gübre, yapay ipek, yapay şeker gibi günlük yaşantımızda kullandığımız doğal olmayan sayısız madde, cisim, eşya, malzeme ve alet vardır.

·         İşlenmiş Madde

     Bazı doğal maddelerin kullanılabilmesi için şekil verme, parçalama, kesme, eritme gibi farklı işlemlerden geçirilmesi gerekir. Bu tür maddeler işlenmiş madde olarak adlandırılır. Örneğin, un buğdayın, yün kazak ise hayvanlardan elde edilen yünün işlenmesiyle elde edilir.